Vondel in de keuken

Van de werkkamer van Jacob van Lennep bestaat geen afbeelding. Een korte beschrijving ervan vind ik in de levensschets die Van Lenneps bewonderaar A.J. de Bull uitgegeven heeft. Het was een heel eenvoudig vertrek, schrijft hij. In het midden stond een schrijftafel die diende als stapelplaats voor boeken, papieren, brieven en snuifdozen. Schrijven deed hij aan een klein tafeltje waarop een massa ganzenveren lagen. Boven de deur hing een schilderij van Vondel uit 1665, aan de schoorsteen een portretje van Walter Scott. Ook was er nog een secretaire met een buste van koning Willem I en natuurlijk langs alle muren boekenkasten. Een statiedegen stond in een hoek. Die statiedegen heb ik jaren geleden gezien bij jonkheer Maurits van Lennep, een achterachterkleinzoon. Het schrijftafeltje is nog in de familie en de bezitter vertelde me dat het maar een gammel ding is. De boeken zijn voor een groot deel geveild. Waar de snuifdozen zijn gebleven? Misschien omgesmolten tot een tweede leven of misschien nog te koop bij Lyppens zonder dat iemand weet dat die van Jacob geweest zijn? En het schilderij van Vondel, gemaakt door Philips Koninck? Mijn vriend N. vertelde me dat er een nazaat van Jacob van Lennep op de Keizersgracht woont die een Vondelportret uit het bezit van de schrijver bij hem aan de muur heeft hangen. Op de Keizersgracht en de Herengracht woonden in de negentiende eeuw alle families die ertoe deden, Van de Poll, Röell, Borski, Van Lennep, Van Loon, Van Winter, Six. En nog steeds wonen er mensen uit die families in die grachtenhuizen. Via N. kon ik een afspraak maken met de nazaten die het Vondelportret hebben. En zo kwam ik binnen, in een perfect interieur: een prachtige mix van moderne aanpassing en historische restauratie van het gebouw zelf en antieke naast moderne meubels. Het Vondel-portret hangt in de open keuken. ‘Het hangt al eeuwen in een particulier huis, in dampen van open haarden en kachels, in koude gangen of in zondoorstoofde woonkamers en toch ziet het er beter uit dan een tweede versie ervan in het Rijksmuseum’, zei de eigenaar laconiek, en schonk me een kop koffie in.

Hoe kwam Van Lennep aan het schilderij? Achterop het schilderij is een papier met punaises vastgemaakt. Hierop staat het volgende geschreven:

Aan Mr. J. van Lennep bij de toezending van Vondels portret, door Filip Koning vervaardigd, als geschenk van zijn Oom en tante Six.

Hij, die deez’ beeldtenis weer sprekend heeft doen leven,

Hij, door wiens kunst, onze eeuw een Vondel is hergeven,

Ontfangt van ’t Vriendenpaar, dat hem genegen is,

Flips Koning’s kunsttafreel tot een gedachtenis

L.J. Six van Winter  10 Januarij 1832

Lucretia Six-van Winter, dichteres, was een tante van Jacob van Lennep (halfzus van zijn moeder). Haar vader was een zeer rijke kunstverzamelaar met een eigen collectie, de collectie waarover ik vorige keer schreef, waarin de Rembrandt-portretten van Maerten Soolmans en Oopjen Coppit zaten voordat ze aan Rothschild verkwanseld werden. Aanleiding tot het geschenk moet wel een toneelstuk zijn dat Jacob van Lennep in 1832 schreef voor het 200-jarig bestaan van het Athenaeum in Amsterdam (de toenmalige universiteit), getiteld Amsterdamsche Winteravond in 1632. Daarin worden Vondel (en tijdgenoten) sprekend opgevoerd. Jacob van Lennep schrijft zelf over dit schilderij:

Op geene beeltenis van Vondel komen zoo treffend dat breed gewelfde voorhoofd, zetel van schrandere bevatting, die doordringende oogen, door hooge, aan de zijde omgekrulde wenkbraauwen bedekt, die fraaie Romeinsche neus met zijn uitdrukking vol scherpzinnigheid, die geestig geplooide lippen uit. Alles getuigt er van vernuft en kracht, en by den vijf-en-zeventigjarigen grijzaart zijn de lokken, die uit de kalot komen spelen, en de wenkbraauwen nog bruin van tint: alleen de knevel is een weinig, en de henri-quatre geheel vergrijsd.

Het is bizar: maar als ik een beschrijving moest maken van het schilderij dat J. Schwartze in 1867 maakte van Jacob van Lennep, zou ik wel dezelfde woorden willen gebruiken. Alleen was Van Lennep helemaal grijs. Net als de haarlok die ik van hem heb.